O PRZEDSZKOLU

Przedszkole niepubliczne, prowadzone przez organizację pożytku publicznego - Towarzystwo Krakowskiego Ośrodka Rehabilitacji Wieku Rozwojowego.

www.prochowa.pl                                                       

                                                   Rok założenia 1995

 

                                  KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA

 

 

Nasze przedszkole zostało założone w 1995 roku. Było wtedy   pierwszym w Krakowie przedszkolem prowadzonym metodą Montessori i pierwszym integracyjnym przedszkolem Montessori w skali Polski.
Wspominamy o tym, by przybliżyć i podkreślić pionierski wymiar pracy założycieli tego przedszkola.

 
Mocną stroną przedszkola jest kadra: nasi nauczyciele posiadają sięgające 27 lat doświadczenie w pracy metodą Montessori i najlepsze
z możliwych do zdobycia   kwalifikacje do pracy w przedszkolu Montessori - obok wymaganych  przepisami polskiego prawa oświatowego  wyższych, magisterskich studiów z zakresu wychowania przedszkolnego - szkolenia montessoriańskie na najwyższym  poziomie, czyli "kursy AMI".  
AMI to Association Montessori Internationale - organizacja założona przez Marię Montessori w 1929 roku i istniejąca do dziś.


Dwie nauczycielki, do dziś pracujące przedszkolu,  ukończyły kolejno w 1995 i 1998 roku   w Monachium  międzynarodowy roczny kurs pedagogiki Montessori, ufundowany przez Fundację  Profesora Theodora Hellbruegge.
Pozostałe nauczycielki  zostały wyszkolone w Polsce, ale także korzystały z możliwości udziału w kursach i warsztatach w Niemczech, Włoszech
i innych krajach.

Podstawowym założeniem jest posiadanie przez nauczycieli kwalifikacji do pracy w przedszkolu, zgodnych z wytycznymi Ministerstwa Edukacji, czyli ukończonych studiów z zakresu pedagogiki przedszkolnej.

Pracujące u nas panie mają także  dodatkowe kompetencje, w postaci studiów podyplomowych z zakresu  terapii pedagogicznej, wczesnego wspomagania rozwoju, oligofrenopedagogiki, integracji sensorycznej, arteterapii, muzykoterapii i wielu innych, ważnych w pracy pedagogicznej. Rokrocznie biorą udział w konferencjach Montessori w Polsce i za granicą, ucząc się w dalszym ciągu.
Takie specjalistyczne przygotowanie i bogate doswiadczenie w pracy umożliwia nauczycielkom tutejszego przedszkola dzielenie się wiedzą z innymi pedagogami i rodzicami  w czasie szkoleń organizowanych na terenie przedszkola, jak i  na zajęciach ze studentami kierunków pedagogicznych w krakowskich wyższych uczelniach.

 

Cztery  grupy przedszkolne wyposażone są w kompletne materiały Montessori holenderskiej firmy Nienhuis (obecnie Heutink - Nienhuis) i polskiej - Topic Educational. Materiały dobrej jakości i w dużej ilości to kolejna z mocnych stron naszego przedszkola.

Poziom merytoryczny gwarantuje   patronat Fundacji Profesora Hellbruegge z Monachium (profesor Hellbruegge współpracował z synem Marii Montessori - Mario)  i działający z jej ramienia   prof. Joachim Dattke, sprawujący bezpośredni nadzór nad naszym przedszkolem i szkoleniami. Profesor Dattke jest naszym mentorem i jest w stałym kontakcie z dyrekcją przedszkola.

 

Działamy zgodnie z zasadami pedagogiki Marii Montessori, w polskich warunkach oświatowych, wykorzystując zdobycze nauk pedagogicznych, wplatając wiedzę medyczną i psychologiczną w zakresie zastosowania tych nauk, do efektywnej pracy z dziećmi.

 

Staż pracy kadry w tutejszym przedszkolu (nauczycieli i personelu pomocniczego) to kilka- kilkanaście- 27 lat!

 

Dbamy o dobre warunki pobytu dzieci w przedszkolu, dobrą współpracę
z Rodzicami oraz o zapewnienie dobrych warunków pracy personelu.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

KILKA SŁÓW O TYM, CO BYŁO NA POCZĄTKU...

 

Na początku było... spotkanie pani dr Marii Drewniak i niemieckiego profesora Theodora Hellbruegge w Krakowie, przy okazji kongresu pediatrycznego, w roku 1978... Z tego spotkania, po wielu latach szkoleń i przygotowań powstał ośrodek rehabilitacji dla dzieci, realizujący nowatorską wówczas, obecnie oczywistą, koncepcję wczesnego wykrywania, rehabilitacji  i terapii  zaburzeń i deficytów w rozwoju dzieci. Dzięki wielu osobom, których nie jesteśmy tu w stanie wymienić, ale które zachowujemy we wdzięcznej pamięci, ośrodek, a później przy nim - przedszkole -  znalazły swoje miejsce na ulicy Prochowej 12.

 

1. Opis budynku i ogrodu.


Budynek  stoi w dużym ogrodzie, dawnym sadzie owocowym, w którym zielone otoczenie jest ciągle uzupełniane nowymi sadzonkami, tworząc miłe dla oka, zmieniające się barwami wraz z porami roku, otoczenie. Dzieci  w ustronnym kącie ogrodu mają swoje rabatki i warzywniak.
Ogród jest ogrodzony i monitorowany, wyposażony w urządzenia do zabawy dla dzieci - "twierdzę", zjeżdżalnię, huśtawki, domek, ławeczki; "gniazdo" do gromadnego huśtania i lokomotywa z wagonikiem oraz fontanna. Mamy też altanę, w której można schronić się przed upałem lub deszczem.

Ostatnia nasza ogrodowa inwestycja, to - poza dosadzanymi drzewkami - miejsce dla dzieci, w którym mogą  bawić się piaskiem i wodą, patykami itp.,   przygotowywać "mikstury"  z naturalnych materiałów.
Staramy się, aby dzieci codziennie korzystały ze świeżego powietrza, o ile pozwala na to krakowski smog...

Zajmujemy część budynku, w którym  do końca lat 80-tych  mieścił się tygodniowy żłobek, przekazanego przez miasto w 1990 roku na potrzeby Krakowskiego Ośrodka Rehabilitacji Wieku Rozwojowego; w pięć lat po jego otwarciu - w 1995 roku - powstało  przedszkole integracyjne, wykorzystujące w pracy, jako pierwsze w Krakowie, założenia pedagogiki Montessori.


 Na parterze i na piętrze mieszczą się sale zajęć dla czterech grup, wraz z przyległymi łazienkami dla dzieci. Na dole znajduje się  nowocześnie wyposażona kuchnia wydająca posiłki przywożone przez catering w zbiorczych naczyniach. Na miejscu potrawy są porcjowane i podawane na talerzach, mytych i wyparzanych na miejscu.

Sekretariat przedszkola mieści się na I piętrze, a gabinet dyrektora na II piętrze.

Przedszkole korzysta z sali wykładowej ośrodka - tam odbywają się zebrania z rodzicami, imprezy, rytmika i inne zajęcia dodatkowe [w czasach pandemii ograniczamy się do korzystania z sal przedszkolnych] .

Na poddaszu jest sala do zabaw i zajęć ruchowych wyposażona w materace i urządzenia do zabawy dla dzieci oraz w sprzęt do integracji sensorycznej (mamy dwóch terapeutów SI wśród nauczycieli), a także pracownia muzykoterapii, sala do zajęć grupowych, gabinet terapii indywidualnej i gabinet logopedyczny.

W grupach przedszkolnych pracują pedagodzy posiadający kierunkowe wykształcenie z zakresu wychowania przedszkolnego  i dodatkowe studia podyplomowe, tj. pedagogika specjalna, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, muzykoterapia, pedagogika wczesnoszkolna i niezbędne kursy, bądź studia z zakresu pedagogiki Montessori.

W każdej grupie pracują  dwie nauczycielki i jedna pomoc nauczyciela. W kształceniu kadry pomaga Międzynarodowa Akademia Rehabilitacji Rozwojowej i Fundacja Porfesora Theodora Hellbruegge z Monachium. Nauczyciel jest bardzo ważnym uczestnikiem procesu wychowania i przykładamy dużą wagę do właściwego doboru personelu pedagogicznego.

Wyposażenie przedszkola wyróżnia je spośród innych placówek. Profesor Hellbruegge ofiarował nam na początek, w 1994 roku  pierwszy zestaw oryginalnych materiałów Montessori, wyprodukowanych w holenderskiej firmie Nienhuis. Był to ogromny dar, wówczas wartości ówczesnych 30 000 marek niemieckich. 
Obecnie każda z naszych czterech  grup posiada komplet pomocy Montessori,  także z firmy Nienhuis. Wychowanie kosmiczne i materiały językowe pochodzą z firmy Topic Educational (m.in. przedstawiciela Nienhuis - Heutink w Polsce). 
W ciągu  26 lat istnienia przedszkola nauczycielki wykonały własnoręcznie  wiele materiałów, które przybliżają dzieciom świat i bardzo urozmaicają otoczenie, przede wszytskim zaś angażują i rozwijają zmysły dziecięce i umiejętności niezbędne w codziennym życiu i później także w szkole.

Sale zajęć są oczyszczane  z zanieczyszczeń, wirusów i pyłów przez szwedzkie oczyszczacze powietrza.  Jak donoszą nam rodzice - widać  efekty ich pracy w postaci mniejszej liczby zachorowań i zmniejszonych objawów alergii u dzieci. Posiadamy także własny czujnik do monitorowania poziomu zanieczyszczeń powietrza przez pyły i badania skuteczności działania urządzeń. Sale zajęć dzieci są klimatyzowane.


2. Personel i rozwój przedszkola - "historycznie"...


Pierwszymi nauczycielkami w roku szkolnym 1995/96 były Elżbieta Zabiegaj (dyrektor przedszkola) oraz Barbara Surma (obecnie dr n. hum., profesor  Akademii Ignatianum). Pomagała nam ówczesna studentka Bogusława Noworyta. Przedszkolem opiekował się organizacyjnie, wkładając duży wysiłek w powstanie tej placówki, współzałożyciel i dyrektor Towarzystwa i Krakowskiej Fundacji "Promyk Słońca" w latach 1990 - 1999, główny inicjator - obok pani doktor Marii Drewniak - założenia przedszkola, pan dr Zbigniew Szklarski.

Profesor Hellbruegge, dzięki współpracy z synem Marii Montessori - Mario- zorganizował w Monachium roczne kursy pedagogiki Montessori i pedagogiki leczniczej Montessori, zakończone międzynarodowym egzaminem i certyfikatem AMI (Association Montessori Internationale). Taki unikalny na skalę światową kurs ukończyło kilka terapeutek z Ośrodka i dwie nauczycielki naszego przedszkola - właśnie pani Elżbieta Zabiegaj w 1995 roku  i dwa lata póżniej pani Beata St.
Kolejne lata przyniosły rozwój przedszkola - od 10 dzieci w pierwszym miesiącu 1995 roku - do 20 po 3 miesiącach. Adaptowaliśmy na potrzeby powstających grup kolejne pomieszczenia w budynku, wspaniałomyślnie użyczone nam przez Dr Marię Drewniak - prezesa Towarzystwa Krakowskiego Ośrodka Rehabilitacji Wieku Rozwojowego zarządzającego nieruchomością przy Prochowej. Byliśmy (chyba) pierwszym przedszolem w Krakowie korzystającym z cateringu. Najlepsze obiady gotowały kucharki z pobliskiego przedszkola, a obiady - teraz nie do pomyślenia - przywoził nasz dozorca, niezapomniany pan Jan,  ręcznym wózkiem...
W tej chwili ustabilizowała się liczba  dzieci - jest ich ok 70; bawią się i pracują w 4 grupach mieszanych wiekowo. Dzieci 6-letnie są przygotowywane do szkoły w toku indywidualnie realizowanego programu,  w grupach mieszanych wiekowo.
Reforma oświaty sprzyja temu systemowi pracy. W ciagu 27 lat  kadra wypracowała bardzo dobry system pracy i wprowadzania dzieci w świat zasad i norm społecznych, który jest niezwykle potrzebny w późniejszej edukacji i życiu. Mamy już zaprzyjaźnione rodziny i  cudownych rodziców, z którymi udaje nam się bardzo dobrze współpracować i którzy wspierają zarówno dzieci, jak i nas nauczycieli w trudzie wychowywania.

Po wybuchu wojny w Ukrainie nasze stowarzyszenie, z wielkim wkładem pomocy ze strony personelu ośrodka i przedszkola oraz rodziców przedszkolaków dało schronienie - dach nad głową i pracę dwóm nauczycielkom Montessori z Chersonia.


3. Program/ realizacja koncepcji przedszkola integracyjnego Montessori

 

W przedszkolu realizujemy podstawę programową wychowania przedszkolnego, zatwierdzoną przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Założenia pedagogiki Montessori realizujemy w trakcie całego dnia pobytu dzieci w przedszkolu.

Niezbędnym elementem programu przedszkola Montessoriańskiego jest przygotowane otoczenie - z meblami, kącikami i materiałami, które mają dzieciom umożliwic poznawanie świata i cwiczyc umiejętności potrzebne do samodzielnego w nim funkcjonowania.

Plan dnia został dostosowany do potrzeb dzieci i jest zgodny z ramowymi planami dnia obowiązującymi w polskich przedszkolach, z niewielkimi przesunięciami czasowymi, związanymi ze stosowanymi formami pracy.

Aby zrealizować założenia indywidualizacji pracy - wolnego wyboru formy, czasu i miejsca aktywności w pierwszej części dnia (do ok.10-11-tej) ma miejsce tzw. "praca własna dzieci". Jest to czas przeznaczony na prezentację materiałów Montessori przez nauczycieli dzieciom oraz na samodzielną pracę z poznanymi już materiałami. Dzieci pracują indywidualnie lub dobierają się w pary lub grupy, według własnej woli. Nauczyciele obserwując dzieci poznają ich potrzeby i zachęcają do cwiczenia nowych umiejętności lub utrwalania już poznanych. W zakładce "Pedagogika Montessori" znajdziecie Państwo szczegółowe informacje dotyczące założeń pedagogiki Montessori.

Po drugim śniadaniu odbywają się w naszym przedszkolu zajęcia grupowe, tak jak we wszystkich polskich przedszkolach. Jedynie zakres treściowy jest znacznie poszerzony, wykracza poza podstawę programową, jest ściśle związany z przerabianą w przedszkolu tematyką i uwzględnia możliwości, jakie daje montessoriańska formuła pracy z dziećmi.

Grupa mieszana wiekowo jest szczególnym wyzwaniem dla nauczycieli, ale także nieodłącznym elementem organizacyjnym montessoriańskiej placówki. To właśnie dzięki dzieciom w różnym wieku, z różnymi możliwościami rozwojowymi (w grupie są dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych) współpracującym ze sobą w różnych działaniach i projektach, dzieci nie uczą się rywalizacji, ale pomocy, wyrozumiałości i tolerancji. Starsze dzieci wzmacniają się w poczuciu własnej wartości, są uwielbiane przez dzieci młodsze, którym okazują swą pomoc i mają możliwość pokazania i przećwiczenia wyuczonych czynności. Młodsze uczą się przez naśladownictwo. Nawet dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, dzięki wcześniejszemu przygotowaniu do przedszkola poprzez terapię Montessori, są w stanie pomagać innym, młodszym, gdyż przyjmujemy je zazwyczaj w wieku 4 lat, by mogły wzmocnić się w swoich możliwościach.

Nasz program kieruje się ku pokojowemu rozwiązywaniu problemów, które czasem pojawiają się w pracy grupowej. Dzieci uczą się poznawać i  wyrażać swoje emocje,  współdziałać w dążeniu do celu. Realizują wspólne projekty.

W grupie funkcjonują umowy, przestrzeganie których warunkuje zgodną współpracę.

W godzinach popołudniowych, dostosowując się do potrzeb współczesnego świata, aktualnego modelu wychowania dzieci,  organizujemy zajęcia dodatkowe, uzgodnione z Rodzicami.

Są to różnorodne zajęcia artystyczne, sportowe, poznawcze, których ofertę przedstawiamy na pierwszym wrześniowym zebraniu.  Zajęcia te prowadzą specjalisci z danej dziedziny, posiadajacy kwalifikacje do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.

W czasie pandemii ograniczyliśmy liczbę zajęć dodatkowych organizowanych przez osoby dochodzące " z zewnątrz". Dzieci nie mieszają się między grupami.

 

4. Wspieranie rozwoju dzieci


Pracę przedszkola wspierają specjaliści zatrudnieni przez Przedszkole i z Krakowskiego Ośrodka Rehabilitacji Wieku Rozwojowego - psychologowie, logopedzi, lekarze - specjalizujący się w rehabilitacji dziecięcej i terapeuci dbający o prawidłowy rozwój ruchowy naszych podopiecznych.
Przedszkole zatrudnia dodatkowo muzykoterapeutę, psychologa, logopedę, nauczyciela współorganizującego kształcenie, nauczyciela rytmiki, języka angielskiego , gimnastyki korekcyjnej.
Z regularnych zajęć specjalistycznych w formie indywidualnej korzystają dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, których w grupie jest 1-3. Dzieci pozostałe korzystają z możliwości diagnozy logopedycznej, zajęć grupowych z logopedą, psychologiem czy muzykoterapeutą.
Doskonale przygotowani, doświadczeni nauczyciele, wykorzystują swoją wiedzę prowadząc obserwacje na co dzień i wspierają rozwój dzieci poprzez działania indywidualne w ramach pracy własnej i grupowej.
Wieloletnia praca wskazuje, że wychowujemy dzieci, które wnoszą cały zespół różnych życiowych doświadczeń, trafiają do różnych szkół osiągając tam sukcesy - większe i mniejsze. Budują swój świat.
Dzięki dobrze zorganizowanej opiece specjalistycznej i rozumnym rodzicom, którzy z niej korzystają, umożliwiamy dzieciom harmonijny rozwój, co warunkuje późniejsze sukcesy życiowe. Liczy się nie tylko dobry rozwój intelektualny, ale szereg umiejętności, odporność emocjonalna, umiejętności społeczne - współpracy w grupie i z drugim kolegą, koleżanką, z nauczycielem.
Pracujemy zgodnie ze szczegółowymi  rozporządzeniami Ministerstwa Edukacji Narodowej.


5. Współpraca z wyższymi uczelniami i szkolenia pedagogów Montessori


Jako pierwsza w Krakowie placówka pracująca w systemie pedagogiki Montessori od 1995 roku, mając wsparcie w Międzynarodowej Akademii Rehabilitacji Wieku Rozwojowego w Monachium, jesteśmy także ośrodkiem kształcenia specjalistów w tej dziedzinie.
Od wielu lat współpracujemy z wyższymi uczelniami   pedagogicznymi, przede wszystkim z Uniwersytetem Pedagogicznym i Akademią Ignatianum w Krakowie. Dla jednych stanowimy ciekawostkę, dla innych jesteśmy wielkim odkryciem.
Kto raz zanurzył się w myśli Marii Montessori i zafascynował światem jej odkryć oblicza dziecka, ten na zawsze zostaje nauczycielem z pasją.
Przez kilkanaście lat prowadziliśmy wspólnie z Międzynarodową Akademią Rehabilitacji Wieku Rozwojowego w Monachium i Akademią Pedagogiczną studia podyplomowe - "Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Pedagogika lecznicza Montessori."
Teraz szkolenia nauczycieli Montessori kontynuujemy w postaci rocznych 300 godzinnych kursów, kończących się międzynarodowym dyplomem pedagogiki leczniczej Montessori. Odbyło się 7 edycji tego szkolenia na terenie naszego przedszkola i ośrodka rehabilitacji.
Dzięki ścisłej współpracy z monachijskim Kinderzentrum i wsparciu przez Fundację Profesora Theodora Hellbruegge mamy możliwość ciągłego podnoszenia kwalifikacji poprzez udział w międzynarodowych sympozjach i konferencjach, a także w odbywających się w rożnych krajach Europy kongresach stowarzyszenia Montessori Europa. Dzięki temu mamy przyjaciół Montessorian na całym świecie - w Japonii, Brazylii, Meksyku, Kanadzie, Australii, Indiach, Rosji, na Ukrainie i Białorusi, Słowacji, Węgrzech itd. Najbliżej nam do Niemiec.
Pracownicy przedszkola są członkami Polskiego Stowarzyszenia Montessori, stowarzyszenia Montessori - Europe i AMI - Association Montessori Internationale.


6. Szkoła Montessori


W Monachium i w Norymberdze poznaliśmy funkcjonowanie szkoły Montessori i jesteśmy nią zafascynowani. Chcieliśmy  więc i w Krakowie taką szkołę otworzyć.
Jednocząc wokół tej idei zaangażowanych rodziców utworzyliśmy wspólnie Fundację Centrum Montessori Kraków, która od 2007 roku podejmowała  działania popularyzujące idee szkoły Montessori. Koncepcję szkoły Montessori realizuje w Krakowie powstała w 2011 roku Fundacja Ziarnko Maku, która na terenie klasztoru Zmartwychwstanców znalazła miejsce do realizacji działań oświatowych w formie Katolickiej Szkoły Montessori. W szkole tej uczą się także nasi absolwenci, pracuje kilka mam naszych byłych wychowanków, zafascynowanych montessoriańską pedagogiką. Równolegle działania montessoriańskie podjęła w formie innowacji pedagogicznej szkoła podstawowa nr 72 w Krakowie na ul. Modrzewiowej. Przy ogromnym zaangażowaniu pani Katarzyny M. - mamy trójki montessoriańskich dzieci  (obecnie absolwentów naszego przedszkola), ale też nauczyciela geografa, fascynata tej pedagogiki -  przez 6 lat (do roku 2017) prężnie działały klasy z elementami Montessori. Od roku 2014/15 pracę rozpoczęła kolejna prywatna szkoła Montessori w Krakowie, na ul. Skośnej. Od kilku lat działają dwie szkoły  Montessori w Wieliczce .
Od września 2017 roku działa NIEPUBLICZNA INTEGRACYJNA SZKOŁA PODSTAWOWA MONTESSORI   na ulicy Mydlnickiej, która , choć  posiada inny organ prowadzący - Fundację Casa dei Bambini- to  ściśle współpracuje z naszym przedszkolem i ośrodkiem. W szkole tej znalazł wreszcie swoje  miejsce materiał szkolny Montessori wartości ponad 20 000 Euro, ofiarowany na ręce pani Elżbiety Zabiegaj przez profesora Hellbruegge już w 2007 roku! Szkoła kontynuuje myśl dydaktyczną i wychowawczą przedszkola: integracyjną pracę w systemie pedagogiki leczniczej Montessori. Zlokalizowana w pięknym miejscu - Cichym Kąciku - w narożniku krakowskich Błoń,  z pewnością będzie kolejnym, dobrym miejscem dla dzieci i ich rodziców.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Patrząc z perspektywy już ponad 25 lat działalności przedszkola cieszymy się, że montessorianskie idee indywidualizacji pracy z dziećmi i ogromnego zaangażowania nauczycieli w proces wychowania i nauczania  tak się rozpowszechniły, powstało szereg placówek przedszkolnych na terenie Krakowa i całej Polski, które inspirację do działalności czerpały także z naszych doświadczeń. Dzisiaj nie ma już pedagogów, których należy przekonywać, że jest to dobra metoda pracy z dziećmi. Jest też  wielu rodziców, którzy świadomie szukają tej drogi wychowania i kształcenia dzieci. Mało tego, wychowują dzieci także i w domu, stosując założenia pedagogiki Montessori.


W innych zakładkach na naszej stronie znajdziecie Państwo kolejne informacje organizacyjne dotyczące pedagogiki Montessori i pracy naszego przedszkola.


Polecana literatura:


Maria Montessori - Odkrycie dziecka. Wyd. Palatum Łódź 2015

Maria Montessori- Umysł dziecka. Wyd. Palatum Łódź 2021

Maria Montessori - Sekret dzieciństwa Wyd. PWN Warszawa 2018

Maria Montessori - O kształtowaniu się człowieka - Wyd. PWN Warszawa 2019

Maria Montessori - Wykłady londyńskie 1946 Wyd. PWN Warszawa 2019


Małgorzata Miksza - Zrozumieć Montessori - wiele wydań

Barbara Surma - Pedagogika Montessori- podstawy teoretyczne i twórcze inspiracje w praktyce - Palatum Łódź 2008
Maja Pitamic - Naucz mnie samodzielności - wyd. kropki trzy 2011 (chyba najprzystępniejsza książka o pedagogice Montessori i jej praktycznym aspekcie dla rodziców małych dzieci...)
...
EZ edit. 17.02.2023